AI & Smart Routing in Last Mile-levering

TL;DR: AI-routering gebruikt machine-learning en optimalisatiealgoritmen om de meest efficiënte leveringsroutes te plannen. Door gebruik te maken van realtime gegevens (verkeer, weer, bestellingen) en voertuigbeperkingen kunnen AI-gestuurde systemen koeriers dynamisch een andere route geven, waardoor de reisafstand, de reistijd en het brandstofverbruik afnemen. In dichtbevolkte Belgische steden betekent dit dat EV’s of fietsen voorrang krijgen in nulemissiezones en drukke gebieden, terwijl zware vrachtwagens beperkte straten vermijden. Het resultaat is snellere leveringen, lagere kosten en veel minder uitstoot.

Bronnen: dhl.com, blog.shippypro.com. Belgische vervoerders (bpost, PostNL) en DHL zetten deze tools al in, vaak in combinatie met elektrische bestelwagens, bakfietsen en pakketkluizen. Steden als Antwerpen, Gent en Brussel ondersteunen dergelijke innovaties via pilots en incentives voor het delen van gegevens. Op EU-niveau versnellen strengere regels voor schone voertuigen en financiering voor “proeftuinen” de verschuiving naar slimme, emissievrije stadslogistiek. Bronnen: transport.ec.europa.eu

Wat is AI-routing en hoe werkt het?

AI-routering berekent automatisch de meest efficiënte leveringsroutes met behulp van realtime gegevens en geavanceerde algoritmen. In de praktijk behandelt AI-gestuurde routering de laatste mijl van een levering als een complex voertuigrouteringsprobleem. Het systeem neemt orderlocaties, voertuigcapaciteiten, levertijden, wegennetwerken en live informatie (verkeer, sluitingen, weer) op om een geoptimaliseerd routeplan te genereren. Moderne oplossingen gebruiken machine learning om voorspellingen te verfijnen, bijvoorbeeld door op basis van de GPS-gegevens van de chauffeurs te kalibreren hoe lang leveringen bij elke stop eigenlijk duren.

Vervolgens bepalen ze de volgorde van de stops, wijzen ze de juiste voertuigen toe (bijv. EV’s vs. bestelwagens) en sturen ze de route zodanig aan dat de totale reistijd en afstand zo kort mogelijk zijn. Het routeplan past zich aan: als er plotseling een file of een nieuwe opdracht ontstaat, kan de AI-routing de chauffeurs onmiddellijk een andere route geven om vertragingen te voorkomen. Deze automatisering vermindert handmatige planning aanzienlijk en biedt koeriers nauwkeurige ETA’s en optimale stopopdrachten.

1. Lost het voertuigrouteringsprobleem op door de kortste/snelste routes te vinden die alle leveringshaltes met elkaar verbinden
2. Gebruikt rijke gegevens (orders, klantbeperkingen, verkeer, weer) om routes dynamisch en in realtime bij te werken
3. Past machine learning toe (bijv. transformatormodellen) getraind op eerdere routes om goede oplossingen te voorspellen
4. Wijst automatisch voertuigen toe op basis van laadvermogen, actieradius en wettelijke beperkingen (bijv. alleen EV’s in LEZ)
5. Verbetert de productiviteit van de bestuurder en de klantervaring door nauwkeurige ETA’s te bieden en vertragingen te beperken

Wat zijn de voordelen van smart routing voor stadslogistiek?

Slimme routes zorgen voor een drastische verlaging van de bezorgkosten en uitstoot, terwijl de service wordt versneld. Door het aantal gereden kilometers te minimaliseren, besparen AI-geoptimaliseerde routes brandstof en chauffeursuren, waardoor de bedrijfskosten direct dalen. Het Greenplan-routealgoritme van DHL heeft bijvoorbeeld de reisafstand met ~20% verminderd in vergelijking met standaardmethoden. Kortere routes betekenen ook snellere leveringen en minder gemiste vensters. Elke bespaarde kilometer vertaalt zich in minder CO₂: uit een onderzoek in de sector bleek dat slimme routes de uitstoot ongeveer evenredig verminderen met de 20% kortere afstanden.

Slimme routing maakt ook consolidatie mogelijk (bijv. het combineren van stops, het gebruik van lockers) waardoor lege of overbodige ritten verder worden geëlimineerd. Over het algemeen melden vervoerders aanzienlijke verbeteringen in het aantal tijdige leveringen, de betrouwbaarheid van de service en de klanttevredenheid bij het gebruik van AI-ondersteunde planning. In dichtbevolkte steden versnelt het vermijden van stilstand in het verkeer direct de leveringen. Kortom, geoptimaliseerde routing maakt stadslogistiek kosteneffectiever, sneller en veel schoner.

1. Kostenbesparingen: Minder brandstof en arbeid per pakket. DHL’s AI-routeplanning vermindert het aantal gereden kilometers met ~20%, wat een vergelijkbare besparing in brandstofkosten oplevert.
2. Snellere levering: Het vermijden van vertragingen in het verkeer en inefficiënte omwegen betekent snellere drop-offs en hogere on-time rates.
3. Minder uitstoot: Elke bespaarde kilometer verlaagt de CO₂-uitstoot. Slimme routing kan de uitstoot van broeikasgassen in casestudies met ~20% verminderen.
4. Voertuigefficiëntie: Maximaliseert de belading en het gebruik van voertuigen, waardoor vaak minder voertuigen nodig zijn.
5. Klantenservice: Verbetert de nauwkeurigheid en betrouwbaarheid van de ETA met minder mislukte of herhaalde ritten.

Hoe pakt AI-routing verkeer, LEZs en leveringsregels aan in België?

AI-routering helpt bij het navigeren door de dichtslibbende Belgische steden en strenge leveringsvoorschriften door te kiezen voor geschikte voertuigen en slimme paden. In Brussel, Antwerpen en Gent zijn de straten vaak overvol en de lage-emissiezones (LEZ’s) verbieden oudere vrachtwagens. AI-systemen houden rekening met deze regels in de planning – bijvoorbeeld door alleen elektrische bestelwagens of fietsen in te plannen in zones waar Euro5+ diesels verboden zijn. Routingsoftware kan bekende congestiehaarden (zoals de Antwerpse ringwegen) omzeilen en leveringen plannen tijdens daluren.

De nieuwe Belgische wet op e-commerce (vanaf september 2024) verplicht online winkels zelfs om een “groene” leveringsoptie aan te bieden. Dit zet vervoerders ertoe aan om pakketkluizen, bakfietsen of EV’s te gebruiken voor een deel van het traject. Vervoerders zoals bpost hebben al 1.000 elektrische bestelwagens ingezet (meer dan 40% van hun vloot) om aan deze vraag te voldoen.

1. Emissievrije zones: De Brusselse LEZ geldt voor alle gemeenten en verbiedt de meeste Euro≤4 diesels.
2. Groene leveringsmandaten: Sinds 2024 verplicht de Belgische wet een duurzame optie (kluisjes, fietsen) bij de kassa.
3. Stedenbouwkundige doelstellingen: Gent streeft naar een emissievrije kern tegen 2030; het SULP van Antwerpen legt de nadruk op modal shift en het delen van gegevens.
4. Verkeer vermijden: AI-tools gebruiken live verkeersfeeds om files te omzeilen of nachtelijke leveringen te plannen wanneer de wegen vrijer zijn.
5. Vrachtfietsgebruik: Software kan lichte pakketten naar fietsroutes leiden; bijv. het proefproject “Slimme Pakjesbelevering” in Gent koppelt micro-hubs aan vrachtfietscircuits.

Welke casestudy’s (bpost, DHL, PostNL) tonen AI-gebaseerde bezorging?

Logistieke leiders gebruiken AI en datagestuurde tools om hun last mile te optimaliseren:

1. DHL – Investeerde in de AI-routetool van Greenplan, die planners crediteert met een kosten- en afstandsvermindering tot 20%. Gebruikt ook AI voor pakketkluizen en test autonome bezorging.
2. bpost (België) – runt het dichtste pakketnetwerk van België (postkantoren, 24/7 loketten, afhaalpunten). Het heeft 1.000 elektrische bestelwagens (40% van de vloot) en bakfietsen ingezet; zijn digitale systemen (tracking, klantenplanning) maken gebruik van gegevens om pakketten efficiënt te groeperen en te routeren.
3. PostNL (Benelux) – In 2019 had het 214 e-cargo fietsen, 235 e-scooters, 67 e-vans, plus groene brandstoffen voor anderen. Het gebruikt data-analyse om inefficiënties te signaleren (40% van de CO₂ uit 20% van de slechtste routes) en neemt deel aan eco-hub projecten (bundelen van goederen op perifere hubs voor EV- of fietslevering in het centrum).
4. Veel vervoerders werken ook samen met leveranciers van routeplanning (bv. Onfleet, Routific) om AI-gestuurde dispatch- en realtime trackingtools te implementeren.

Hoe werken EV’s, bakfietsen en multimodale methoden met AI-routing?

AI-routering orkestreert gemengde leveringsvloten om de sterke punten van elke modus te benutten. In de praktijk kent de routingmotor het bereik en de capaciteit van elk voertuig. Er kan een elektrische bestelwagen worden ingezet voor buitenwijken en een fiets of e-trike voor binnenstedelijke straten. Het Stadslogistiek Plan van Gent omvatte bijvoorbeeld een pilot waarbij een stadsgrachtschip pakketten verplaatste in de buurt van het centrum, waarna een e-cargo fiets de levering afmaakte. Ook een proefproject in Brussel (Paradigm.brussels) verscheepte laptops per binnenschip vanuit Antwerpen en gebruikte vrachtfietsen voor de laatste kilometers, waardoor de CO₂-uitstoot met 74% daalde.

AI coördineert zulke routes met meerdere etappes: wijst toe welke pakketten per boot of over de weg gaan en plant transfers op water-spoorknooppunten. AI plant ook rond EV-beperkingen (zorgen voor opladen, vermijden van verlies van bereik bij koud weer) en fietscapaciteit (alleen lichte ladingen). Bovendien kan AI ophaalpunten (kluisjes of winkels) integreren, zodat meerdere bestellingen in één keer kunnen worden afgegeven in plaats van meerdere keren naar huis.

1. EV-planning: Houdt batterijniveaus en oplaadstations bij en optimaliseert wanneer/waar er moet worden opgeladen.
2. Vrachtfietsnetwerken: Brengt beveiligde fietspaden in kaart en plant pick-ups in microhubs.
3. Water/spoor integratie: Test verbindingen per binnenschip of trein vanuit de buitenwijken, met AI die de overslag naar EV-fietsen plant.
4. Lockers en ophaalpunten: Bouwt deze in de routing in om mislukte afleverpogingen te verminderen.
5. Flexibele modiwissel: Dynamisch schakelen tussen modi (bijv. fietsen in plaats van bestelwagens) om aan de wensen van de klant te voldoen met minimale impact.

Welke rol spelen steden/gemeenten (gegevens, pilots, stimulansen)?

Steden faciliteren smart delivery actief door het delen van gegevens, proefprogramma’s en financiering. Veel Belgische steden nemen vrachtvervoer nu op in hun mobiliteitsplannen en sponsoren innovatie. Gent verzamelt verkeers- en leveringsgegevens om het beleid te informeren. Antwerpen ontwikkelt een Duurzaam Stedelijk Logistiek Plan (SULP) en gebruikt zijn “Mobility Marketplace” om stakeholders met elkaar in contact te brengen en logistieke proefprojecten te financieren. Gent voert “Smart Parcel Delivery” pilots uit (bv. coördinatie van een cargo-bike zone en micro-depots).

Het Brusselse digitale agentschap Paradigm.brussels werkte samen met de Haven van Brussel en fietskoerier Urbike om ultralage koolstofarme koeriersketens (binnenschip + bakfiets) te testen. Steden maken ook wetten en stimuleren groene leveringen: ze kunnen leges voor EV’s kwijtschelden, de aankoop van e-cargo fietsen subsidiëren of vergunningen voor micro-hubs versnellen. Gemeenten fungeren als facilitators: ze stellen verkeersgegevens beschikbaar voor route-apps, veranderen de regels om vrachtaanhangers toe te staan en nemen zelfs emissievrije eisen op in hun eigen aanbestedingen.

1. Delen van gegevens: Het SULP van Antwerpen omvat het delen van logistieke gegevens; Gent verzamelt gegevens over stedelijke goederenstromen.
2. Proefzones: Steden bieden onderdak aan proeftuinen om ideeën te testen, waarbij LEZs en eco-zones dienen als proeftuin.
3. Stimulansen en financiering: Subsidies voor EV’s/cargo-bikes, subsidies voor stedelijke depots, stadsaanbestedingen voor emissievrije leveringen.
4. Ondersteuning door regelgeving: Vlaamse en Brusselse regeringen legaliseren bredere fietskarren; de Belgische wet vereist duurzame leveringskeuzes.
5. Netwerken van belanghebbenden: Platformen zoals Mobiliteitsforum Antwerpen co-design slimme routeringsoplossingen.

Welke Europese beleidsmaatregelen en innovaties ondersteunen slimme last-mile levering?

De EU scherpt de emissieregels aan en financiert O&O op het gebied van de laatste kilometers om duurzame logistiek te stimuleren. Nieuwe CO₂-normen dwingen een snelle verschuiving naar emissievrije voertuigen af: vanaf 2035 moeten alle nieuwe auto’s en bestelwagens in de EU gemiddeld 0 g/km CO₂ uitstoten. De richtlijn Schone Voertuigen legt bindende doelstellingen vast voor openbare aanbestedingen (België: 45% nulemissie vrachtwagens & 65% bussen tegen 2030). Deze regelgeving zet vloten en stadsdiensten aan tot het gebruik van EV’s en alternatieve brandstoffen.

De EU bevordert duurzame stadslogistiekplannen (SULP’s) en financiert proeftuinen (bijv. CityLab-project). DG MOVE en aanverwante partnerschappen (EGUM, CCAM, 2Zero) ondersteunen demonstraties van dynamische routing, multimodale hubs en automatisering in steden. Brussel, Antwerpen en andere steden hebben op maat gemaakte plannen en door de EU gesteunde pilots voor innovatieve oplossingen voor de laatste kilometers. De combinatie van strenge normen en innovatiesubsidies brengt Europese steden en vervoerders op één lijn op weg naar slimme, emissievrije bezorging.

1. Voertuignormen van de EU: Tegen 2035 moeten alle nieuwe bestelwagens emissievrij zijn.
2. Richtlijn Schone Voertuigen: België moet tegen 2030 ~38,5% schone auto’s/bestelwagens en 45% schone vrachtwagens bereiken.
3. Strategie stedelijke mobiliteit: De EU moedigt steden aan om SULP’s met vrachtintegratie aan te nemen.
4. Onderzoek & pilots: Horizon R&I financiert proeftuinen voor zero-emissie stadslogistiek.
5. Samenwerkingsverbanden voor groene logistiek: Initiatieven zoals EIT Urban Mobility en GREEN-LOG stimuleren innovatie in de richting van AI-platforms en multimodaal vrachtvervoer.

Veelgestelde vragen

V: Hoe gaat AI-routing om met onverwacht verkeer of last-minute bestellingen?

A: AI-systemen nemen voortdurend live verkeers- en orderupdates op. Als er een nieuwe bestelling binnenkomt of een opstopping optreedt, heroptimaliseert het systeem de routes binnen enkele seconden, waarbij de resterende stops vaak in een andere volgorde worden gezet of de chauffeurs een andere route krijgen toegewezen. Veel platforms werken de ETA’s direct bij en sturen reservechauffeurs of alternatieve vervoerswijzen om dringende leveringen uit te voeren.

V: Zullen slimme routes alle leveringen elektrisch of met de fiets laten plaatsvinden?

A: Niet helemaal, maar het is sterk in het voordeel van schone vervoerswijzen in steden. De software beschouwt het type voertuig als een beperking en stuurt bijvoorbeeld elektrische bestelwagens of fietsen naar emissievrije zones, terwijl conventionele bestelwagens alleen daarheen gaan waar het is toegestaan. Naarmate de regelgeving strenger wordt, verschuiven meer leveringen geleidelijk naar EV’s/fietsen.

V: Wat is een plan voor duurzame stadslogistiek (SULP)?

A: Een SULP is het strategische document van een stad voor stedelijk vrachtvervoer, net als een masterplan voor mobiliteit. Volgens de EU-regels maken steden SULP’s door bedrijven, vervoerders en inwoners te raadplegen. In het plan worden doelstellingen en maatregelen vastgelegd (bv. laadinfrastructuur, logistieke hubs). Antwerpen en Gent zijn actief bezig met de ontwikkeling ervan om het delen van gegevens en proefprogramma’s te coördineren.

V: Hoe passen pakketkluizen en afhaalpunten in het geheel?

A: Lockers en PUDO-stations helpen het aantal mislukte thuisleveringen te verminderen. Slimme routing integreert deze knooppunten om zendingen te consolideren. AI kan pakketten bijvoorbeeld naar een nabijgelegen locker leiden om meerdere bestellingen tegelijk af te leveren, in plaats van afzonderlijke ritten naar huis.

V: Is AI-routing duur voor kleine vervoerders?

A: Dat varieert, maar veel routeringsplatforms zijn beschikbaar als SaaS met pay-per-use facturering. Zelfs kleine vervoerders hebben toegang tot basistools voor routeoptimalisatie. Vaak compenseren de besparingen op brandstof en chauffeurstijd al snel de abonnementskosten. Overheidsprikkels en concurrentie helpen ook om deze tools betaalbaar te maken.